środa, 31 marca 2010

Paul Celan "Fuga śmierci"

Orkiestra grająca "Tango śmierci" w obozie Janowskim, Lwów, ok. 1942.
Zdjęcie z dziewiątego numeru "Krasnogrudy".

Todesfuge (Fuga śmierci) to niewątpliwie najpopularniejszy utwór Celana. Powstał prawdopodobnie w roku 1945, być może w 1944. Pierwszy raz w wersji rumuńskojęzycznej pod tytułem Tangoul mortii (Tango śmierci) opublikowany został na łamach dziennika Contemporanul z 1947 roku. W oryginalnej, niemieckojęzycznej Fuga śmierci światło dzienne ujrzała w 1948 roku, wchodząc w skład tomu Der Sand aus den Urnen (Piasek z urn). Natomiast swoją sławę zdobywać zaczęła wraz z tomikiem Mohn und Gedächtnis (Mak i pamięć) z 1952. Fuga śmierci, ale też inne wiersze z tej książki, zdaniem Claire Goll miały być plagiatem utworów jej męża, poety Yvan Goll z tomu Traumakraut (1951). Zarzut był oczywiście chybiony, aczkolwiek zrodziła się z tego większa afera, która swoje odcisnęła na Celanie.
Utwór dotyczy autentycznych zdarzeń związanych z Holokaustem. W kilku nazistowskich obozach śmierci, w Lublinie, obozie Janowskim, ale też w Auschwitz, część skazanych była zmuszana przez hitlerowców do grania tzw. „Tanga śmierci”, gdy tymczasem inni więźniowie mieli kopać groby.
Sama konstrukcja tekstu przypomina zasady kompozycji muzycznej fugi.


FUGA ŚMIERCI

Czarne mleko świtu pijemy je w wieczór
pijemy w południe i rano pijemy je nocą
pijemy pijemy
kopiemy grób w przestworzach nic w nim nie uwiera
Mieszka w domu mężczyzna igra z wężami i pisze
pisze o zmierzchu do Niemiec twe włosy złote Margareto
napisał wychodzi przed dom iskrzą się gwiazdy gwiżdżąc zwołuje swą
sforę
gwiżdżąc zwołuje swych Żydów każe im grób kopać w ziemi
rozkaz wydaje nam zagrajcie do tańca

Czarne mleko świtu pijemy cię nocą
pijemy cię rano w południe pijemy cię w wieczór
pijemy pijemy
Mieszka w domu mężczyzna igra z wężami pisze
gdy zmierzcha pisze do Niemiec twe włosy złote Margareto
Twe włosy popielne Sulamito kopiemy grób w przestworzach nic w nim
nie uwiera

Woła głębiej wbijcie się w glebę hej wy tam a wy tam grajcie
śpiewajcie
sięga po żelazo za pasem wywija nim jego oczy niebieskie
szpadlami wbijcie się głębiej hej wy tam a wy tam grajcie dalej do
tańca

Czarne mleko świtu pijemy nocą
pijemy cię w południe i rano pijemy cię w wieczór
pijemy pijemy
Mieszka w domu mężczyzna twe włosy złote Margareto
twe włosy popielne Sulamito igra z wężami
Czulej śmierć swą grą wzywajcie śmierć jest mistrzem z Niemiec
woła ciemniej ciągnijcie smyczki wznieście się z dymem w powietrze
znajdziecie swój grób w obłokach nic w nim nie uwiera

Czarne mleko świtu pijemy cię nocą
pijemy w południe śmierć jest mistrzem z Niemiec
pijemy cię wieczorem i rankiem pijemy pijemy
śmierć jest mistrzem z Niemiec jej oko niebieskie
i trafi cię kulą z ołowiu i trafi cię celnie
Mieszka w domu mężczyzna twe włosy złote Margareto
i sforę swą na nas szczuje i daje nam grób w przestworzach
igra z wężami i śni śmierć jest mistrzem z Niemiec
twe włosy złote Margareto
twe włosy popielne Sulamito

Piotr Lachmann

(tłumaczenie Stanisława Jerzego Leca >>> tutaj)

Bibliografia:
Wichner E., Wiesner H., Zaplot metafor: od "Tęcz" Rose Ausländer do "Fugi śmierci" Paula Celana, przeł. L. Szaruga, w: "Krasnogruda", 1998 nr 9, s. 80-86.
Todesfuge [online]. [dostęp: 31 marca 2010]. Dostępny w Internecie: http://de.wikipedia.org/wiki/Todesfuge

13 komentarzy:

  1. Moim zdaniem o wiele lepsze jest tłumaczenie Stanisława Jerzego Leca. Może zamieścisz dla porównania?

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Mnie natomiast znacznie bardziej odpowiada tłumaczenie Lachmanna, prostota i elegancja prawdziwej poezji, uderzające, poruszające, jak żadne inne tego utworu-
      Angie

      Usuń
  2. Z tego co wiem, tłumaczenie Leca znajduje się w zbiorze Wydawnictwa Literackiego "Utwory wybrane. Ausgewählte Gedichte und Prosa". Marzę o tej książce! Niestety jest zupełnie nie do kupienia i nie mam jej w domu. Acz w mojej miejskiej bibliotece mają egzemplarz, więc po świętach mogę się przejść i spisać.

    OdpowiedzUsuń
  3. Tak, Lec jest właśnie w tym wydaniu. Wizyta w bibliotece obowiązkowa :)

    OdpowiedzUsuń
  4. - tyle już świąt minęło -

    OdpowiedzUsuń
  5. I just couldn't leave your website before suggesting that

    I really enjoyed the standard information a person

    provide on your guests? Is going to be back steadily in order to check out new posts
    My web site :: http://www.fishingspain.net/

    OdpowiedzUsuń
  6. Unquestionably believe that which you said. Your favorite reason seemed to be
    on the web the simplest thing to be aware of.
    I say to you, I

    certainly get annoyed while people consider worries that they just
    do not know

    about. You managed to hit the nail upon the top and also defined
    out the whole thing without having side

    effect , people could take a signal. Will probably be back to
    get more. Thanks
    My web page - brickbat

    OdpowiedzUsuń
  7. Howdy just wanted to give you a quick heads up and let you know a few of the

    images aren't loading properly. I'm not sure why but I think
    its a linking issue. I've tried it in

    two different web browsers and both show the same outcome.
    Also see my webpage - spain sierra nevada spain

    OdpowiedzUsuń
  8. I just couldn't depart your web site prior to suggesting that I

    actually enjoyed the standard info a person provide for your visitors? Is gonna be back often to check up on new posts
    Feel free to visit my page :: eryngos

    OdpowiedzUsuń
  9. Wow! Thank you! I permanently needed to write on
    my blog something like that. Can I implement a
    fragment of your post to my

    website?
    My web-site ... classifieds free Moraira

    OdpowiedzUsuń
  10. Normally I don't read post on blogs, but I wish to say that this

    write-up very forced me to try and do so! Your writing style has been amazed me. Thanks, very nice

    article.
    Feel free to surf my web blog :: classified add Pedreguer

    OdpowiedzUsuń
  11. Youre so cool! I dont suppose Ive learn something like
    this before. So good to find any person with some
    original ideas

    on this subject. realy thanks for beginning this up. this web site is
    one

    thing that's needed on the web, someone with a bit originality. helpful job for bringing one

    thing new to the web!
    Also see my website: Relevant Internet page

    OdpowiedzUsuń
  12. Choose a Colorado Lasik specialist who pays great attention to details.
    The most widely used type of laser eye surgery is LASIK or laser in situ keratomileusis because of its high success rate, providing
    fast and permanent results. With LASIK vision correction procedures,
    most patients experience new, clear vision that's potentially near perfect.


    Visit my webpage; london lasik md ()

    OdpowiedzUsuń